I. Bộ thủ tiếng trung là gì
Bộ thủ (部首) là các thành phần cơ bản được sử dụng để cấu thành nên các chữ Hán trong tiếng Trung.
Mỗi chữ Hán thường bao gồm một hoặc nhiều bộ thủ, và bộ thủ thường có ý nghĩa liên quan đến ý nghĩa hoặc cách đọc của chữ đó. Có tổng cộng 214 bộ thủ, và chúng được coi là “chìa khóa” để hiểu và học chữ Hán.
Các bộ thủ đã tồn tại từ thời kỳ cổ đại Trung Quốc và được hệ thống hóa trong cuốn từ điển “Thuyết Văn Giải Tự” (说文解字) do Hứa Thận biên soạn vào thế kỷ thứ 2 sau Công nguyên.
Từ đó, bộ thủ trở thành công cụ quan trọng giúp phân loại và tra cứu chữ Hán, cũng như giúp người học hiểu rõ hơn về cấu trúc và ý nghĩa của từng chữ.
II. Tại sao phải học bộ thủ
1. Ghi nhớ tốt hơn
Học bộ thủ là một phương pháp hiệu quả để cải thiện khả năng ghi nhớ chữ Hán.
Bằng cách phân chia chữ Hán thành các phần nhỏ, tạo ra các liên tưởng hình ảnh và câu chuyện, học tập có hệ thống và nhận diện nhanh chóng các bộ thủ trong chữ mới, người học có thể ghi nhớ chữ Hán một cách dễ dàng và hiệu quả hơn.
Việc nắm vững các bộ thủ không chỉ giúp trong việc ghi nhớ mà còn làm tăng khả năng hiểu biết và sử dụng chữ Hán trong ngôn ngữ hàng ngày.
2. Sử dụng từ điển
Khi tra từ điển, việc biết các bộ thủ giúp người học dễ dàng tìm kiếm chữ Hán hơn. Nhiều từ điển chữ Hán được sắp xếp theo bộ thủ, do đó, việc nhận diện và biết cách sử dụng bộ thủ là kỹ năng rất cần thiết.
3. Các bộ thủ phổ biến
Dưới đây là 50 bộ thủ phổ biến trong tiếng Trung mà bạn nên biết:
| STT | Bộ thủ/ Phiên âm/ Hán Việt | Ý nghĩa | Ví dụ |
| 1 | 人 (亻)rénNhân (nhân đứng) | người | 他/tā/: anh ấy 化 /huà/: biến hóa, thay đổi. 休 /xiū/ ngừng, nghỉ |
| 2 | 刀 (刂)dāoĐao | con dao, cây đao | 剪/jiǎn/: cắt, xén 争/zhēng/: tranh giành, cạnh tranh 兔/tù/: con thỏ |
| 3 | 力lìLực | sức mạnh | 边/biān/: bên cạnh 办/bàn/: xử lý, lo liệu 务/wù/: sự việc |
| 4 | 口kǒuKhẩu | cái miệng | 吐 /tù/: nôn 句 /jù): câu, cú 右 /yòu/: bên phải 叫 /jiào/: gọi, kêu |
| 5 | 囗wéiVi | vây quanh | 团/tuán/: đoàn 困 /kùn/: buồn ngủ 四 /sì/ : 4 |
| 6 | 土tǔThổ | đất | 坐 /zuò/ : ngồi 圣 /shèng/: thánh 在 /zài/: ở,tại,… |
| 7 | 大dàĐại | to lớn | 太/tài/: Thái 夬/guài/: Quái |
| 8 | 女nǚNữ | nữ giới | 妈/māma/: Mẹ 姐姐/jiějie/: chị gái 妹妹/mèimei/: em gái |
| 9 | 宀miánMiên | mái che, mái hiên | 家/jiā/: Nhà 按 /àn/: an toàn |
| 10 | 山shānSơn | núi non | 山/sān/: Núi 官/guān/: quan 家 /jiā/: nhà 寄 /jì/ : gửi |
| 11 | 巾jīnCân | Quảng | 帅 /shuài/: soái, đẹp trai 师 /shī/: thầy 币 /bì/: tiền tệ |
| 12 | 广yǎn/guǎngNghiễm/ quảng | mái nhà lớn | 库 /kù/: kho 庙/miào/: đền, miếu 店 /diàn/: cửa hàng, cửa tiệm |
| 13 | 彳chìXích | bước chân trái | 行/xíng/: Thực hiện, làm, hành động |
| 14 | 心 (忄)xīnTâm (tâm đứng) | tim, tâm trí, tấm lòng | 忘/wàng/: quên 愁/chóu/: sầu lo 想/xiǎng/: nghĩ, nhớ |
| 15 | 手 (扌)shǒuThủ (tài gảy) | tay | 指/zhǐ/: Chỉ |
| 16 | 攴 (攵)pùPhộc | đánh khẽ | 政 /zhèng/: chính trị 教 /jiào/: dạy dỗ, giáo dục; chỉ bảo 数 /shǔ/: đếm |
| 17 | 日rìNhật | ngày, mặt trời | 旧 /jiù/：cũ 早 /zǎo/: sớm 明 /míng/: minh 是 /shì/: là, phải |
| 18 | 木mùMộc | gỗ, cây cối | 本 /běn/: bổn, bản, lượng từ của sách 树 /shù/: cây 机 /jī/: cơ, máy móc 杀 /shā/: giết |
| 19 | 水 (氵)shuǐThủy (ba chấm thuỷ) | nước | 冰 /bīng/: băng 海 /hǎi/: biển 湖 /hú/: hồ |
| 20 | 火 (灬)huǒHỏa (bốn chấm hoả) | lửa | 炒 /chǎo/: xào 灯 /dēng/: đèn 烫 /tàng/: nóng, bỏng 灾 /zāi/: tai nạn, tai ương |
| 21 | 牛 (牜)níuNgưu | trâu | 牧/mù/: Mục 牲/shēng/: Sinh 牴/dǐ/: Để |
| 22 | 犬 (犭)quảnKhuyển | con chó | 狗/gǒu/: Cẩu 狐/hú/: Hồ 哭/kū/: khóc |
| 23 | 玉yùNgọc | đá quý, ngọc | 国/ guó/: Đất nước 宝石/bǎoshí/: Đá quý |
| 24 | 田tiánĐiền | ruộng | 电 /diàn/ điện 男 /nán/: nam 画 /huà/: vẽ |
| 25 | 疒nǐNạch | bệnh tật | 病/bìng/: bệnh tật 痰/tán/: đàm, đờm |
| 26 | 目mùMục | mắt | 看 /kàn/: nhìn 眉 /méi/: lông mày 省 /shěng/: tỉnh thành |
| 27 | 石shíThạch | đá | 破 /pò/： phá 碰 /pèng/: đụng, va, chạm 碗 /wǎn/: bát |
| 28 | 禾héHòa | lúa | 私 /sī/: tư, riêng tư 稳 /wěn/: ổn định 稿 /gǎo/: bản thảo 种 /zhǒng/: chủng loại 稻草/dào cǎo/：rơm rạ |
| 29 | 竹zhúTrúc | tre, trúc | 笔 /bǐ/ : bút 笑 /xiào/: cười 笨 /bèn/: ngốc, đần |
| 30 | 米mǐMễ | gạo | 将来/jiānglái/: tương lai 数 /shù/：số |
| 31 | 糸 (糹-纟)mìMịch | sợi tơ nhỏ | 糺/jiū/: quân đội 糿/Yòu/: gạo nếp |
| 32 | 肉ròuNhục | thịt | 肉慾/ròuyù/: dục vọng 肉刑/ròuxíng/: hình phạt |
| 33 | 艸 (艹)cǎoThảo | cỏ | 草 /cǎo/: cỏ 茶 /chá/: trà 节 /jié/: tiết, lễ 苦 /kǔ/: đắng |
| 34 | 虫chóngTrùng | sâu bọ | 虾 /xiā/: tôm 蛇 /shé/ : rắn 蚊 /wén/ : muỗi |
| 35 | 衣 (衤)yīY | y phục, quần áo | 滚 /gǔn/ : lăn, cuộn, cút 袋 /dài/: túi, bao 装 /zhuāng/: trang bị giả trang, trang phục |
| 36 | 言 (讠)yánNgôn | nói | 诗 /shī/: thơ 谁 /shuí/: ai, người nào 请 /qǐng/: mời 课 /kè/: bài , tiết |
| 37 | 貝 (贝)bèiBối | vật báu | 货 /huò/: hàng 贵 /guì/ : quý, đắt 贴 /tiē/ : dán 费 /fèi/: phí |
| 38 | 足zúTúc | chân, đầy đủ | 踢 /tī/: đá 跑 /pǎo/: chạy 跟 /gēn/: cùng, với 跪 /guì/: quỳ |
| 39 | 車 (车)chēXa | chiếc xe | 自行车 /zìxíngchē/: xe đạp 电动车 /diàndòng chē/: xe đạp điện |
| 40 | 辵 (辶)chuòQuai xước | chợt đi chợt dừng | 边 /biān/： bên 过 /guò/ : qua 这 /zhè/: đây 达 /dá/: đạt |
| 41 | 邑 (阝)yìẤp | vùng đất | 扈 /hù/: tuỳ tùng; hộ tống; đi theo sau 邕 /yōng/: Ung Giang |
| 42 | 金 (钅)jīnKim | kim loại; vàng | 铜 /tóng/: đồng 钱 /qián/ : tiền 铅 /qiān/: chì 锁 /suǒ/: khóa |
| 43 | 門 (门)ménMôn | cửa hai cánh | 问 /wèn/： hỏi 闭 /bì/: đóng, nhắm 闲 /xián/: nhàn hạ, rảnh rỗi |
| 44 | 阜 (阝)fùPhụ | đống đất, gò đất | 陧/ niè/: bấp bênh 险/xiǎn/: nguy hiểm 院/yuàn/：viện 隔/gé/：cách |
| 45 | 雨yǔVũ | mưa | 雪 /xuě/: tuyết 雷 /léi/: lôi, sét 零 /líng/: số không 雾 /wù/: sương mù |
| 46 | 頁 (页)yèHiệt | đầu; trang giấy | 顶 /dǐng/：đỉnh 顺 /shùn/: thuận 顿 /dùn/: ngừng 题 /tí/: đề, câu hỏi |
| 47 | 食 (飠-饣)shíThực | ăn | 饼 /bǐng/: bánh 饭 /fàn/: cơm 饿 /è/: đói |
| 48 | 馬 (马)mǎMã | con ngựa | 妈 /mā/: mẹ 骂 /mà/: mắng, chửi 骑 /qí/: đi, cưỡi |
| 49 | 魚 (鱼)yúNgư | con cá | 鲁/lǔ/: đần độn, chậm chạp 魸/piàn/: cá mèo |
| 50 | 鳥 (鸟)niǎoĐiểu | con chim | 鳦/yǐ/: chim én |
Bộ thủ là thành phần vô cùng quan trọng và cốt yếu trong tiếng Trung. Các thành phần trong bộ thủ không thể chia nhỏ hay chia làm từng phần bởi vậy phải học thuộc. Đồng thời bạn còn có thể học cách viết tiếng Trung nhanh hơn khi học hết 214 bộ thủ.
III. Công dụng của bộ thủ
1. Phân chia các loại chữ Hán
Công dụng dễ thấy nhất của bộ thủ là dùng để phân chia các loại chữ Hán. Bên cạnh đó khi soạn từ điển, những chữ cùng bộ sẽ được đưa vào chung một nhóm. Bạn sẽ đếm số nét của phần còn lại của chữ để tìm tiếp trong từ điển. ĐIều này giúp việc soạn thảo từ điển chữ Hán trở nên quy củ hơn.
2. Luyện viết chữ Hán
Việc viết chữ Hán cũng trở nên dễ dàng hơn khi người học hiểu và nắm vững các bộ thủ. Khi viết một chữ, người học có thể viết từng bộ thủ một cách chính xác và hiệu quả hơn. Bạn có thể viết luyện viết trên giấy và bút theo phương pháp truyền thống. Phương pháp giúp bạn luyện chữ viết tay đẹp hơn.
Tuy nhiên cách này cũng tồn tại nhược điểm đó chính là với những bạn mới học viết chữ Hán sẽ rất dễ quên hoặc viết thiếu các nét, chỉ cần bạn viết sai một nét cũng có thể sai cả từ.
Kết luận
Việc học và hiểu bộ thủ là một phần quan trọng trong việc học tiếng Trung. Nó không chỉ giúp người học ghi nhớ và tra cứu chữ Hán dễ dàng hơn, mà còn cải thiện kỹ năng đọc và viết của họ. Bộ thủ cung cấp một cơ sở vững chắc để người học có thể tiến bộ nhanh chóng và hiệu quả trong việc học tiếng Trung.